Xabier Kintanaren eraginez, eta harekin erdibana, Yuval Noa Harari historialariaren saiakera entzutetsua ekarri du euskarara
Gizadiaren historia bera bezala, hori argitzen saiatzen den 'Sapiens'-ek euskararaino egin duen bidea bihurri samarra da. Yuval Noah Harari historialari eta idazle israeldarraren saiakera 2011 urtean argitaratu zen hebreeraz. Nazioarteko jauzia 2014an egin zuen, ingelesezko bertsioarekin. Urte berekoa da gaztelaniazkoa. Milaka irakurlek bezala, huraxe irakurri zuen Alberto Albaizarrek, Toti Martinez de Lezearen senarrak. Xabier Kintana laguna izaki, gomendioa pasa zion. Hor nonbait abiatu zen 45 hizkuntzatara itzulia izan den lana euskaraz irakurtzeko aukera ekarri digun bidaia. Itzulpena erdibana egin dute Xabier Kintana (Bilbo, 1946) eta Andoni Sagarna (Donostia, 1947) euskaltzainek, eta Elkar argitaletxeak jarri du liburua plazan.
- Itzultzaileek ezinbestekoak dituzuen tresnen sorreran ekarpen handiak egin badituzu ere, itzulpengintza ez duzu asko landu. Nolatan hartu zenuen 'Sapiens' euskaratzearen ardura partekatua?
- Liburuaren aurkezpenean azaldu nuen moduan, Xabier Kintanaren bitartez. Euskaltzaindiko bileretan ikusten dugu elkar, eta komentatu zidan lagun bat ari zitzaiola esan eta esan bazegoela euskaratu behar zen liburu bat. Ondo iruditu zitzaidan proposamena, baina esan nion alferrik zela lanean hastea gero ez bazegoen hori publikatzeko interesa zeukan argitaletxeren bat. Han lan egindakoa nintzenez, Elkarren galdetu nuen ea zer iruditzen zitzaien. Handik urtebetera esan ziguten baietz, asko interesatzen zitzaiela, eta orduan hasi ginen itzultzen.
- Luze jardun zenuten?
- Ezin dizut esan. Hilabeteak seguru. Biok jubilatuta gaude, Euskaltzaindiko kontuekin badugu lana, baina bestelakoetan ere ibiltzen gara. Nik arratsaldean egiten ditut estilo honetako lanak, eta itzulpenari igual emango nizkion pare bat ordu egunero, hilabetetan.
- Irakurrita zeneukan liburua itzultzen hasi aurretik?
- Ez, esango nuke joan nintzela deskubritzen itzuli ahala. Ariketa hori asko gustatzen zait. Itzultzen ari zarenean oso zehatz ibili behar duzunez, errazagoa da irakurketan sakontzea.
- Modu nahiko argian idatzitako liburua da, publiko zabalari zuzendua. Hala ere, diziplina asko ukitzen ditu. Jakintzen aldetik duen aniztasunak konplikatu dizue lana itzultzaileoi?
- Ez dugu izan aparteko zailtasunik. Konplikazioak ohikoak izan dira. Itzultzean beti daude erabaki beharreko kontuak. Fin ibili behar duzu, ahal den dena dokumentatu, hiztegietan ibili argitu arte zer esan nahi duen gauza bakoitzak... Ni, gainera, 'matxaka' samarra nahiz horretan. Asko begiratzen dut, buelta asko ematen dizkiot, astun samarra naizela ere esango nuke. Dena den, nik uste dut gaur egun ez dagoela arazorik hizkuntzaren aldetik tankera honetako saiakera bat euskarara ekartzeko. Hizkuntza ez da arazoa, arazoa izan daiteke agian hiztuna.
